नहाय खाय म्हणजे काय?

छठ महापर्वाच्या पहिल्या दिवशी नहाय खाय साजरा केला जातो. कार्तिक महिन्याच्या शुक्ल पक्षातील चतुर्थीला नहाय खायचा दिवस असतो. या दिवशी छठ व्रतधारक स्नान करून शुद्ध भोजन करतात. हा दिवस पवित्रतेने साजरा केला जातो, याला नहाय खाय म्हणतात कारण विशेष नियम आणि रीतीभातींचे पालन केले जाते.

नहाय खाय करताना लक्षात ठेवावयाच्या गोष्टी

• घराची स्वच्छता: नहाय खायच्या दिवशी सकाळी लवकर उठून घराची पूर्ण स्वच्छता करा. हा दिवस पवित्रतेचा मानला जातो, त्यामुळे घर आणि परिसर साफसुथरा असावा.
• पवित्र स्नान: नदी, तलाव, विहीर किंवा जवळपास गंगा नदी असेल तर गंगास्नान करा. गंगास्नान केल्याने अधिक शुभ परिणाम मिळतात असे मानले जाते.
• पूजेसाठी स्वच्छता: पूजा करताना कोणत्याही वस्तूला अशुद्ध किंवा घाणेरडे हात लावू नका. संपूर्ण स्वच्छतेची काळजी घ्या.
• फक्त एकदाच भोजन: नहाय खायच्या दिवशी व्रती महिला आणि पुरुष फक्त एकदाच भोजन करतात. भोजन आधी सूर्याला भोग अर्पण करावा.
• चणे दाल आणि लौकीची भाजी: व्रतींच्या भोजनात फक्त चणे दाल आणि लौकी शुद्ध घीमध्ये बनवली जाते. यात सेंधा मीठच वापरावे लागते, घरातील इतर सदस्यही हाच आहार घेतात.
• मांस-मदिरा वर्ज्य: नहाय खायच्या दिवशी मांस आणि मदिरा पूर्णतः वर्ज्य करा. व्रतींनी शुद्ध आचरण राखावे.
• फर्शावर झोपणे: व्रताच्या काळात व्रतींनी चटई किंवा चादर फर्शावर अंथरून झोपावे, जेणेकरून व्रत पूर्ण होताना संपूर्ण शुद्धता राखली जाईल.

छठ पूजेसाठी महत्वाचे फळ

छठ पूजेच्या प्रसंगी काही विशिष्ट फळे समर्पित करणे अधिक शुभ मानले जाते. त्यामध्ये गोड फळांचा समावेश करावा. असे म्हटले जाते की छठ मैय्या या फळांना विशेष प्रेमाने स्वीकारतात.

छठ महापर्वात नहाय खाय हा पहिला टप्पा अत्यंत महत्त्वाचा मानला जातो. स्वच्छता, पवित्रता आणि आहाराचे नियम काटेकोर पाळल्यास छठ मइय्याचे आशीर्वाद प्राप्त होतात.